Nằm trên địa bàn xóm Đồng Phú, xã Cát Nê, huyện Đại Từ, Chùa Hàm Long tọa lạc trên vị trí đất thanh tịnh, xung quanh cỏ cây xanh mát. Theo người dân kể lại, Chùa Hàm Long có khoảng hơn 200 năm.

Chùa gắn với chiến công của Đội du kích Cao Sơn thời kỳ tiền khởi nghĩa trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Vào lúc đó, Chùa Hàm Long là một trong những nơi ở và đóng quân của Đội du kích Cao Sơn.

Tháng 8/1945, sau khi quân cách mạng chiếm được huyện Đại Từ, chỉ huy Việt Minh đã cử một tổ công tác do đồng chí Trường Sơn phụ trách nhận mệnh lệnh từ huyện lỵ đến liên lạc với cơ sở cách mạng ở Quân Chu và ở xã Cát Nê (đang hoạt động du kích bí mật, do đồng chí Thái Sơn phụ trách). Ba nhóm đã được sáp nhập lại thành Đội du kích Cao Sơn, do đồng chí Trường Sơn làm đội trưởng, đồng chí Thái Sơn làm đội phó. Ngay từ khi mới thành lập, Đội du kích Cao Sơn đã lựa chọn Chùa Hàm Long là nơi ở và đóng quân của mình. Dựa vào núi rừng Tam Đảo che chở, với lực lượng 44 người tham gia, Đội du kích Cao Sơn đã lập được nhiều chiến công trong việc đánh quân phát xít Nhật, thu vũ khí đầu hàng của quân đội Pháp, gây được tiếng vang mạnh mẽ trên một vùng rộng lớn thuộc chân núi Tam Đảo.

                                                                                      Ban Tam bảo của Chùa Hàm Long

Với những ý nghĩa lịch sử đó, Chùa Hàm Long đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2011 (theo Quyết định số 2007/QĐ-UBND ngày 09/8/2011). Ngày nay, Chùa Hàm Long vẫn giữ được nét rêu phong, cổ kính ngày xưa.

Là một ngôi chùa nhỏ bé, nằm ở lưng chừng núi, Chùa Hàm Long như một dấu tích lịch sử trường tồn với thời gian. Người Cát Nê tự hào với ngôi chùa như trục đối xứng địa linh với Tây Trúc bên sườn Tây Tam Đảo.

Hàng năm, Chùa có hai lễ hội chính vào ngày 16 tháng Giêng và ngày 08/4 (lễ Phật đản). Trong các dịp lễ hội, người dân trong làng đều tới đây thành kính dâng hương, lễ phật, cầu mong may mắn và bình an.

​​​​​​